Opgraving “Het Werfhuis”

Even ter verduidelijking:

“Stadshave” is de naam van het totaalproject dat bestaat uit de realisering van twee appartementen. Een op het ‘s Gravenhofplein (Het Werfhuis) en een langs de nieuwe haven aan de Overdamstraat (Het Havenhuis).  “Het Werfhuis” is het eerste blok dat wordt verwezenlijkt.


Door de archeologen moesten daarvoor dit jaar de volgende twee werken worden uitgevoerd:

1. Aanleg nieuwe riolering onder het ‘s Gravenhofplein

2. Onderzoek op de plaats waar “Het Werfhuis” zal worden gebouwd.

Situering opgravingen: 1.riolering 2.Het Werfhuis

Tijdens onze begeleiding hebben we o.a. geassisteerd bij het vrijmaken van de funderingen van de kloosterkerk en het uitruimen van een beerput. Daarnaast vonden we op een van de laatste dagen prachtige sporen van grijze, bruine en oranje lagen. Kleuren die ontstaan bij hoge temperaturen waardoor de omgeving verbrandt. Dit is waarschijnlijk een oven geweest. Uit deze lagen zijn meerdere scherven gehaald w.o. de scherven van een vuurklok, dezelfde als bij de vuurklok die bij één van de pijlers van de Oude Steenbrughe of Nieuwe Brughe is gevonden tijdens de opgraving van de Nieuwe Bierkaai in 2011.



En zo zijn er weer nieuwe puzzelstukjes gevonden die passen bij eerdere opgravingen van het oude klooster; zeker omdat er in de archieven zo weinig over bekend is.

We hebben te maken gehad met de ene keer brandende zon, het was tenslotte midden in de zomer, maar ook met stromende regen. Ik heb inmiddels een nieuw regenpak aangeschaft…


Het vervolg op deze opgravingen zal zijn onder het pand van de oude Albert-Heijn-Action-Bibliotheek aan de Overdam,straat. Op deze plaats komt “Het Havenhuis” en ook hier zal de WAH weer assisteren.


Ook Zeelandnet besteedde aandacht aan deze opgraving.


1. Riolering

Afgelopen juli 2024 heeft de WAH geassisteerd tijdens rioolwerkzaamheden op het ’sGravenhofplein in Hulst. In een L-vormige sleuf, van de Kloostergang naar de Visbrug, werd de oude riolering vervangen.

Een week eerder was het archeologisch bedrijf Artefact uit Zaamslag al gestart. Er werden een kinderskelet, funderingen van de middeleeuwse kloosterkerk, een beerput en meerdere losse dierlijke kaken gevonden.

De kerk maakte vroeger deel uit van het klooster van de Minderbroeders die in de 15e eeuw gebouwd werd. Al deze vondsten sluiten weer heel goed aan op de eerdere ontdekking van een opgraving in 2017 n.l. De Brouwerij.

Brouwerij Vuurklok

2. Het Werfhuis

Op 24 oktober 2024 werd begonnen met opgraving “Het Werfhuis”, uitgevoerd door Artefact (advies en onderzoek in erfgoed te Zaamslag) met steun van de WAH (Werkgroep Archeologie Hulst), onder leiding van Archeologe Els Coppens.

Na enkele uren graven werd het eerste skelet gevonden. Tijdens verdere graafwerkzaamheden zijn er nog 10 blootgelegd, waarvan 1 volwassene en 9 kinderen. Dit vraagt natuurlijk om een nadere verklaring en daarvoor zijn meerdere opties mogelijk.



In de late middeleeuwen was er veel kindersterfte. Er is vrijwel zeker een verband met de Kloosterkerk die hier gestaan heeft en waarvan bij vorige opgravingen resten van fundamenten gevonden zijn.

Eerder werden er meer zuidelijk ook al skeletten gevonden maar dat waren op een na allemaal volwassenen. Deze plaats waar nu veel overblijfselen van kinderen gevonden zijn was niet eerder bekend. Delen van het hier gesitueerde minderbroederklooster waren ook in gebruik als weeshuis wat de aanwezigheid van deze skeletten zou kunnen verklaren.

Het is natuurlijk ook mogelijk dat vroeger kinderen op een apart deel van het kerkhof begraven werden. We zien dit tot op heden nog steeds gebeuren.

Skeletten veilig stellen is een precisiewerkje dat met de nodige zorgvuldigheid uitgevoerd moet worden. Altijd wordt met handschoenen gewerkt; wat een vorm van veiligheid is, want er bestaat een kleine kans dat ziekten die in of bij de botten zijn blijven zitten overgedragen kunnen worden. Als voorbeeld kennen we de miltvuurbacterie (antrax) die in staat is tot sporenvorming die honderden jaren in de grond overleven zonder weer actief te worden. In het landschap vinden we nog steeds “pestbosjes” of “miltvuurbosjes” waar de boeren verplicht hun dode vee moesten begraven, overdekt met ongebluste kalk.

Met de metaaldetector zijn vele mooie vondsten aan het licht gekomen zoals gespen, munten, riemtongen, een kinderring, penningen enz.

Opmerkelijk waren de vele dumpplaatsen waar alles wat men kwijt wilde achtergelaten werd. Er zijn ook complete potten van aardewerk gevonden die met de nodige voorzichtigheid veilig gesteld werden.

De laatste dagen werd er een bijna cirkelvormig metselwerk gevonden. De stenen waren zwart geblakerd en de aarde binnen het gemetselde stenen muurtje was ook diep zwart. De archeologen wisten op het eerste gezicht niet wat het was en doen daar verder onderzoek naar. Aan één kant was er duidelijk een soort ingang te zien.

Men dacht aan een oven of een opslagplaats waar een brand in had gewoed. Het was puur gissen want zekerheid was er niet. Er kwam toestemming om dieper te graven en een coup  (doorsnede) te zetten, om te zien hoe diep er zwarte grond zat.

In deze zwarte aarde zaten heel veel scherven zoals roodbakkend aardewerk, steengoed en zwart gesmoord aardewerk. Dat laatste stamt zeker uit de 15e eeuw.

Bij eerdere opgravingen in 2017 zijn delen van de Kerk gevonden. Met deze opgraving is er wel een duidelijk beeld waar alles heeft gestaan in het verleden.

De kerk was zeker veel groter dan bekend was, zowat het hele ‘s Gravenhofplein hoorde bij het domein van de minderbroeders.


De archeologen kregen 10 dagen om deze opgraving uit te voeren. Al na 7 dagen hard werken zat het werk erop. Als waardering en blijk van dank werden we door de gemeente getrakteerd op een hapje en een drankje.


Nu kan er begonnen worden met de bouw van appartementenblok “Het Werfhuis”, waardoor de diepere sporen uit het verleden voor heel lange tijd toegedekt zullen blijven.


Pestbosje of miltvuurbosje (foto blog caaarooo.nl)


Na de coup (=doorsnede) van de onbekende vondst


Nog onbekende vondst


Zo komt “Het Werfhuis” er uit te zien